Kazak halkı her yıl 315 bin tondan fazla lahana turşusu tüketiyor. Son yıllarda bu ürünün fiyatı keskin bir şekilde arttı. Mesela geçen yıl 2022'de sebzeler arasında akkula soğanının fiyatı zirve yaptı. Buna çok şaşıran kişiler mağazadaki fiyatın fotoğraflarını çekerek sosyal ağda paylaştı. En sonunda bu durum geçen yaz Tarım Bakanı tarafından tanınmak zorunda kaldı.
“Gerekli miktarda ürün var, iç pazarda sıkıntı yok. Buna rağmen şeker ve bitkisel ürünlerin fiyatlarında artış yaşandı. Bitkisel ürünler arasında soğanın fiyatı arttı. Bu bağlamda iç piyasada yeterli miktarda soğan rezervinin bulunduğunu belirtmek isterim. Yani aylık talep 25.9 bin ton olursa ülkedeki soğan rezervi 34.4 bin ton olur” dedi Yerbol Karashukeyev.
Bakana göre, her yıl haziran ayından itibaren erken olgunlaşan yeni soğanlar hasat ediliyor. Hacmi yaklaşık 90 bin tonu aşıyor.
Kulağa komik gelebilir ama hükümetin soğana karşı tutumu farklı. Görünüşe göre diğer sebzeler bir tepe, soğan bir tepe. Mesela pandemi yıllarında ihracatı kotalarla sınırlıydı. Zhua'yı yurt dışına satmak isteyen çiftçiler ve tüccarlar, zhua'nın ihracatı için bitki sağlığı sertifikaları almak zorundaydı.
“Soğan ihracatı yapmak isteyenler, Tarım Bakanlığı tarımsal sanayi kompleksindeki devlet denetim komitesinin bölge ve ilçe bölgesel birimlerinden bitki sağlığı sertifikaları alabilecek. Tarım Bakanlığı, bitki sağlığı sertifikalarının verilmesi 5 iş günü, karantina sertifikalarının verilmesi ise 3 iş günü sürüyor” dedi.
Geçtiğimiz yıl soğan ihracatının tamamen engellenmesi konusu tartışılmaya başlandı. Tarım Bakanlığı başkanı, bakanlığın bu konuyu desteklemediğini açıkça belirtti.
Ulusal İstatistik Bürosu'na göre, 2022 yılında Kazakistanlı tarımcılar 1.1 milyon tondan fazla Zhu topladı. Hektar başına verim 458.8 kental oldu. Tarım Bakanlığı bu hacmin “iç pazarın ihtiyaçlarını tam olarak karşılayacağına” dair güvence verdi. Bunun nedeni, Kazakistanlıların her yıl bu miktarın 3 katı kadar daha az, yani ortalama 315 bin ton yiyecek yemesidir.
Ancak yeni yılın başında geçen hafta hükümetteki Bakanlıklar Arası Komisyon Kazakistan'dan soğan ihracatını askıya aldı. Özellikle dış ticaret politikası ve ekonomik organizasyonlara katılımla ilgili bakanlıklar arası komisyon, soğan ihracatının 3 ay süreyle yasaklanmasına karar verdi. Bu, "Kazakistan'dan toplu soğan ihracatını önlemek ve fiyatlarını istikrara kavuşturmak için yapılıyor."
“Kazak soğanına üçüncü ülkelerden gelen talebin artması, Asya'nın ve dünyanın en büyük soğan üreticilerinden biri olan Pakistan'daki doğal afetlerden kaynaklandı. Bu ülkede yaşanan sel, ülkemizin de aralarında bulunduğu dünya piyasalarında soğan fiyatlarının artmasına neden oldu. Kazakistan'ın güney bölgelerinde ve Özbekistan'da şiddetli donlarda ürünlerin dondurulması maliyetine ek bir yük getirmektedir. Tarım Bakanlığı'nın bildirdiğine göre, sonuç olarak ana soğan üreticileri artık aktif olarak Kazak ürünlerini ithal ediyor."
Ajans, akimatların verilerine dayanarak, bugün ülkenin teyit edilen soğan rezervinin 152.4 bin ton olduğunu açıkladı. Bunun geçen yılın toplam hasadının yalnızca %14'ü olduğu ortaya çıktı. Ancak bakanlık, bu hacmin bile yeni ürün hasat edilene kadar yeterli olacağına dair güvence verdi.
Ve getirilen ihracat engeli, Kazakistan'dan soğan ihracatının risklerini önlemelidir. Kazak zhualarının kuzey komşusu da izliyor.
“Kazakistan'da soğanın toptan fiyatının kilogram başına 150-170 tenge olduğunu, komşu Rusya ve Özbekistan'da fiyatın 240 tengeye ulaştığını belirtmek gerekir. Ayrıca Qaztrade'e göre Özbekistan ve Tacikistan da kendi ülkelerindeki soğan ihracatına kısıtlamalar getirdi. Tarım Bakanlığı, "Hükümet, yakın gelecekte piyasanın durumunu iyileştirmek amacıyla tüm kısıtlamaları zamanında kaldırmak için ülkedeki ve dünyadaki durumu yakından takip edecek" dedi.
Bakanlık, geçen yılın zengin hasadının bir kısmını komşulara satıp gelir kaybı yaşamayı planlayan çiftçiler için "soğan ihracatı yasağının olumsuz sonuçlarının azaltılmasına" yönelik tedbirler alınacağını kaydetti. Ancak bundan çok fazla gelir elde etmek zor: Hükümet, sosyal ve girişimci şirketler aracılığıyla istikrar fonlarına ve ayrıca dolaşım şemasına sahip ticaret ağları aracılığıyla onlardan soğan almaya başladı. Hangi fiyattan alınacağı ise belirtilmedi. Muhtemelen yaklaşık 150 tenge.
Örneğin bakanlık, 2022 yılında “soğan plantasyonlarının” yaygın olduğu Türkistan ve Jambıl bölgelerinin akimatlarıyla birlikte, diğer bölge ve şehirlerin akimatları ile soğan üreticileri arasında sözleşmelerin imzalanması üzerinde çalıştı. Daha sonra yapılan görüşmelerle soğanın kilogramı satış fiyatı 220 tengeden 110 tengeye düşürüldü.
Bir sonraki yasağı işletme acı içinde, iç geçirerek kabul etti. Onlara göre 70 bin ton Kazak çöpü çürüyor. “Ulusal Girişimciler Odası “Atameken”e göre Batı Kazakistanlı girişimciler yetkililerin girişimini kısmen destekledi ve yasağa karşı olduklarını ifade etti.”
“Yasak en az 2023 Nisan ayı sonuna kadar uzatılacak. O zamana kadar ülkede sadece 80 bin tondan fazla soğan tüketiliyor. Ve 70 bin ton boşuna çürüyor, kimsenin buna ihtiyacı yok. Çiftçiler yurt dışına ihraç etmek yerine çöpe atmak zorunda kalacak. Çünkü bu tür sebzeleri mayıs ayına kadar saklamanın çok zor olduğunu düşünmeye değer: bahar geldiğinde filizlenmeye başlarlar. Bu sorun özellikle Güney'de daha da artıyor. 15 Nisan'dan 1 Mayıs'a kadar kuzey bölgelerde yeni yılın taze hasadı hasat edilmeye başlandı. Peki ürün üreticilerimiz eski ürünü nasıl aktarıyor?” diye endişeleniyor “Yeni Dünya” çiftliğinin başkanı Anatoly Kan.
Meslektaşlarının görüşünü dile getiren girişimci, ihracat yasağının 20 Mart ile sınırlandırılmasını öneriyor. O zaman bir yandan ülkede zhua sıkıntısı yaşanmayacak, fiyatları da keskin bir şekilde artmayacak. Öte yandan üreticilerin geçen yılki tahıllarını mart sonundan nisan ortasına kadar, herkesin dudakları yeni ürüne dokunana kadar yurtdışına satabilecek zamanları olacak.
Ayrıca işletme, 30 Nisan 40 tarihine kadar ülkeden soğan ihracatına kilogram başına 10-2023 tenge tutarında ihracat vergisi getirilmesini teklif etti. Vergiden elde edilen gelirlerin sosyal ve girişimci şirketlere yönlendirilmesi gerekiyor. Aynı fonları işletmeden istikrar fonlarına yeni tahıl alımı için kullanabilecekler.
“Bu sayede Kazakistan zhua fiyatını düşük tutabilecek. Ve üreticiler geçen yılın tahılını çürümeden, pürüzsüz tutarak satın almayı başarıyorlar. Ayrıca görevden elde edilecek gelirler yerli çiftçiyi desteklemeye yönlendirilecek" dedi Anatoly Kan.
Ancak dış ticaret politikası ve ekonomik organizasyonlara katılımla ilgili bakanlıklar arası Komisyon bu öneriyi henüz değerlendirmedi.
Genel olarak Tacik soğanı önümüzdeki Kazak ülkesini sular altında bırakacak. QazTrade Genel Müdürü Nuraly Bukeikhanov, Tacikistan ile Kazakistan'a 6 bin ton erken tahıl tedariki konusunda anlaşma imzaladıklarını söyledi.
“Sezon dışında ülkeye 6 bin ton erken olgun meyvenin garantili tedariki konusunda bir anlaşma imzaladık. Tacik tarafı ayrıca ürünlerin Yerli Demiryolları ile taşınmasında bize tarife indirimi teklif etti. Aynı zamanda Tacikistan'dan Kazakistan'a ek miktarlarda tarım ürünü tedariki üzerinde de çalışılıyor" dedi Nuraly Bukeikhanov.
Tacik tarım üreticileri, ürünlerinin kalitesini ve zamanında teslimini sağlama sözü verdi.
Ticaret ve Entegrasyon Bakanlığı'nın Ticaret Politikasını Geliştirme Merkezi "QazTrade"e göre, toplantı bu yılın nisan ayı ortasında Tacikistan'ın Khatlon bölgesinde başlayacak. Tacik ürünlerinin Nisan sonu – Mayıs başında Kazak raflarında yer alması bekleniyor.
Bir kaynak: https://inbusiness.kz